Co wiemy na temat motywacji?
Pojęcie motywacji zestawiane jest często z takimi słowami jak zamiar, potrzeba, nastawienie, impuls, bodziec. Psychologia motywacyjna wyróżnia dwa rodzaje motywacji, motywację wewnętrzną i zewnętrzną. W przypadku motywacji wewnętrznej głównym motorem napędowym jest nasze własne zainteresowanie przedmiotem a w przypadku motywacji zewnętrznej ważniejsze są dla nas czynniki zewnętrzne, czyli nagrody, oceny, zawodowe korzyści, jakie się pojawią, kiedy osiągniemy dany cel. Granica między obydwoma typami jest płynna. Natomiast naukowcy są zgodni co do tego, że lepsze efekty w nauce uzyskamy dzięki motywacji wewnętrznej, czyli jeżeli sami jesteśmy wystarczająco zmotywowani i nie potrzebujemy motywatorów zewnętrznych w postaci pochwał, pieniędzy, etc. Uczymy się dla siebie.
Oprócz motywacji zewnętrznej i wewnętrznej wyróżniono jeszcze motywację integracyjną i instrumentalną. W przypadku motywacji integracyjnej, jak sama nazwa wskazuje, chodzi o integrację, czyli osiągnięcie celu przez identyfikację z kulturą danego kraju, którego języka się uczymy, jak również przez zdobywanie wiedzy o danym kraju i poznawanie ludzi pochodzących z tego kraju. Celem zaś motywacji instrumentalnej jest wykorzystanie wiedzy w praktyce, na przykład wykorzystanie języka do celów zawodowych, do tego dochodzą jeszcze inne czynniki takie jak wymagania członków rodziny, prestiż czy głód wiedzy i informacji oraz komunikacja z ludźmi z innych krajów.
Motywacja nie jest stanem długotrwałym, ponieważ zmienia się ona podczas procesu uczenia się pod wpływem myśli i uczuć uczącego się. Jest to proces dynamiczny.
Karin Kleppin wyróżniła podczas całego procesu przyswajania języka indywidualne czynniki zewnętrzne i wewnętrzne uczącego się. Do czynników wewnętrznych należą motywy, cele, oczekiwania ucznia, emocje, nastawienie, wysiłek, wytrwałość, uwaga. Uczący kieruje się różnymi motywami, długoterminowymi i krótkoterminowymi, takimi jak: motyw przydatności, ważności, uznania, komunikacji, wiedzy, nauki, motyw społeczny, rodzicielski. Innym faktorem są cele ucznia i jego oczekiwania. Celem może być zdanie egzaminu na określonym przez ucznia poziomie, czy porozumienie się z mieszkańcami danego kraju w ich języku. Uczniowie powinni stawiać sobie takie cele, które po pierwsze są dla nich ważne i po drugie takie które można osiągnąć w niedalekiej przyszłości, krok po kroku. Motywacja spada wtedy kiedy cele i plany są zbyt dalekosiężne. Kolejnym bardzo ważnym czynnikiem jest poczucie własnej skuteczności, inaczej sprawczości. Im pozytywniej oceniamy nasze poczucie skuteczności, tym bardziej się staramy. Zadowolenie z siebie odgrywa ważniejszą rolę niż pozytywny odzew z zewnątrz. Kiedy dołożymy do tego jeszcze poczucie odpowiedzialności za swoje sukcesy i porażki, wówczas można powiedzieć, że jesteśmy zmotywowani.
Jak emocje wpływają na naszą motywację?
Badania w dziedzinie psychologii pokazują, że na nasze myślenie i działanie silny wpływa mają emocje a co za tym idzie strach. Strach przed popełnieniem błędu, strach przed oceną, czy stres przed egzaminem. Niepowodzeniom podczas nauki języka może towarzyszyć uczucie zagrożenia, czy bezradności i co za tym idzie strach przed mówieniem w języku obcym. Strach może być motywującym czynnikiem ale też demotywującym, może stymulować nasz proces nauki ale też hamować go. Co ciekawe w przypadku dobrych uczniów strach pozytywnie wpływa na motywację natomiast w przypadku tych, którzy osiągają średnie i słabe wyniki strach hamuje motywację. Tłumaczy się to tym, że słabsi uczniowie mieli już wcześniej negatywne doświadczenia i teraz bardziej prawdopodobne jest dla nich samych to, że też zawiodą. Reasumując, strach oddziałuje w większości negatywnie na motywację. Dlatego tak ważną rolę odgrywa nauczyciel, którego rolą jest budowanie zaufania kiedy wystąpią trudności szczególnie u tych uczniów, którzy mieli wcześniej negatywne doświadczenia lub mają małe zaufanie do siebie i do całego procesu nauki.
Jak podnieść motywację ucznia?
Naukowcy wyróżnili tu trzy płaszczyzny. Pierwsza z nich wiąże się z językiem, kiedy to uczniowi oferowane są różne alternatywy w celu zdobycia doświadczeń kulturowych języka docelowego a nauczyciel za pomocą filmów, piosenek, autentycznych materiałów z danego kraju przybliża mu jego kulturę i w ten sposób podnosi jego motywację. Druga płaszczyzna to płaszczyzna samego uczącego się, który przede wszystkim ma nie odczuwać lęku przed trudnymi zadaniami. Uznanie wyników ucznia oraz pochwała przez nauczyciela wzmacniają pewność siebie ucznia. Nauczyciel powinien podkreślać to czego się uczeń do tej pory nauczył a nie to czego się jeszcze nie wie. Na trzecią płaszczyznę składają się trzy aspekty. Pierwszy aspekt to motywacja związana z organizacją samych zajęć, które powinny być urozmaicone jeśli chodzi o materiały i ciągłą interakcję z uczniem, drugi aspekt dotyczy osoby samego uczącego, który powinien mieć z uczniem dobrą relację i powinien wspierać jego samodzielność i wreszcie trzeci aspekt dotyczący pracy w grupie. Nauczyciel powinien zwracać uwagę na postępy każdego uczestnika kursu z osobna aby wyeliminować zachowania związane z rywalizacją między uczniami i dbać o taką atmosferę na zajęciach, która wzmacnia poczucie przynależności do grupy.
Recepta na sukces
Reasumując, nic nas tak nie zmotywuje jak my sami a czynniki zewnętrzne będą pełniły w tym przypadku tylko rolę dopełniającą. Oprócz tego nie stawiajmy sobie zbyt dalekosiężnych planów i celebrujmy, nagradzajmy siebie za każdy postęp, który poczyniliśmy. Bądźmy odpowiedzialni za swoje sukcesy i porażki. Niepowodzenia traktujmy jako lekcje na przyszłość i wyciągajmy z nich trafne wnioski. Pozytywnie oceniajmy siebie i poczucie własnej skuteczności.
Źródła: Jenny Fischer, „Motivation beim Fremdsprachenerwerb“