Każdy, kto przestaje się uczyć jest stary, bez względu na to, czy ma 20 czy 80 lat. Kto kontynuuje naukę pozostaje młody. Najwspanialszą rzeczą w życiu jest utrzymywanie swojego umysłu młodym.

Anyone who stops learning is old, whether at twenty or eighty. Anyone who keeps learning stays young. The greatest thing in life is to keep your mind young. (ang.)

Henry Ford

Nauka a doświadczenie w pozyskiwaniu języka obcego

Im jesteśmy starsi, tym większymi zasobami wiedzy oraz kompetencji dysponujemy. Mogą nam one pomóc w nauce języków obcych. Nie można stwierdzić jednoznacznie, że wraz z upływającym wiekiem biologicznym, nauka języka obcego sprawia trudność każdemu człowiekowi w takim samym stopniu. Pewne jest natomiast, że tym osobom, które w ciągu całego swojego życia nie nauczyły się żadnego języka obcego, nauka nowego języka może sprawiać znaczne trudności. Jednakże tym, którzy podjęli to wyzwanie i rozwinęli strategie potrzebne w pozyskiwaniu nowego słownictwa i struktur formalnych, nauka przychodzi zdecydowanie łatwiej.

Nasz mózg selekcjonuje na bieżąco, która z otrzymanych informacji jest ważna a która niekoniecznie. Jeżeli nasze życzenie nauczenia się czegoś nowego jest niekonkretne lub niechętnie się podejmujemy jego realizacji, wówczas cały proces nauki będzie dla nas męczarnią. I nie dotyczy to tylko starszych ludzi lecz wszystkich uczących się. Jeżeli natomiast pojawi się konkretny powód, wówczas nauka przychodzi nam łatwiej.

W skutecznym przyswajaniu języka, oprócz kognitywnych i społecznych uwarunkowań decydującą rolę odgrywa nasze emocjonalne nastawienie. Jeżeli nauka do tej pory kojarzyła się nam z frustracją, strachem, to niestety te uczucia włączą się ponownie. Jeżeli natomiast uczący się ma pozytywne skojarzenia, wówczas łatwiej mu będzie przyswoić nowe treści.

Nauka z neurobiologicznego punktu widzenia

Znaczącą rolę w całym procesie nauczania odgrywają kora mózgowa i neurony. Z neurobiologicznego punktu widzenia nauka jest procesem rozbudowy populacji neuronów w korze mózgowej. W proces nauki języka zaangażowane są wszystkie obszary kory mózgowej. Ośrodek motoryczny cortex i ośrodek Broca koordynują pracę mięśni podczas mówienia. W proces mówienia zaangażowanych jest ponad 100 mięśni. Płat ciemieniowy odpowiada za czytanie i bodźce dotyku. Płat skroniowy ocenia emocjonalną treść przekazu z wyrazu twarzy naszego rozmówcy. Przetwarzanie mowy i jej rozumienie znajduje się w ośrodku Wernickiego. Płat potyliczny odbiera bodźce wzrokowe. Ważną rolę odgrywa również układ limbiczny. Tu oceniane są bodźce według kryteriów: ważny-nieważny, znany-nieznany, miły-niemiły. Zawartość informacji porównywana jest z obecnym stanem wiedzy a każdy bodziec oceniany pod względem emocjonalnym. Treści oraz słówka które są bardziej nacechowane emocjonalnie i są dla ucznia ważne, sensowne, będą skuteczniej przez niego zapamiętywane. Układ limbiczny odgrywa decydującą rolę w skutecznej nauce. Kluczowa dla niego jest tutaj analiza i odpowiedź na pytanie: Co przemawia za tym, że słuchanie, czytanie, ćwiczenia będą dla mnie opłacalne? Jeżeli uczeń jest zainteresowany nauką to układ limbiczny odczytuje informacje jako pozytywne i sensowne i wówczas przekazuje je dalej. Układ limbiczny lubi czuć się zaciekawiony. Ważną rolę odgrywa tutaj nauczyciel, którego wiarygodność jest również oceniana przez układ limbiczny. Analizowany jest jego wyraz twarzy, tembr głosu, czy postawa ciała. Jeżeli uczący jest wystarczająco zmotywowany w przekazywaniu wiedzy, wówczas uczeń wychodzi z założenia, że przekazywana mu wiedza jest sensowna i emocjonalnie dla niego opłacalna. Podczas procesu nauczania zmieniają się połączenia między neuronami. Informacje są przekazywane przez synapsy za pomocą neuroprzekaźników. Podczas przyswajania wiedzy znaczącą rolę odgrywają takie neuroprzekaźniki jak acetylocholina, która odpowiada za sterowanie uwagą, noradrenalina -odpowiedzialna za przetwarzanie informacji, dopamina z kolei za system nagradzania, motywację, decyzyjność, odwagę, podekscytowanie, libido, dobry humor, odczuwanie przyjemności zaś kwas gamma-aminomasłowy tłumi zdenerwowanie a serotonina jest odpowiedzialna za dobre samopoczucie, dobry nastrój i relaksację. Jeżeli ten sam bodziec pojawia się częściej, wówczas te same neurony są ponownie aktywowane, co skutkuje tworzeniem dalszych połączeń między nimi. Dlatego tak szalenie ważne są powtórki. Dzięki częstym powtórkom przyswajana przez nas wiedza pozostaje w pamięci długotrwałej. Po 20- minutowym graniu na pianinie skany mózgu pokazują nowopowstałe populacje neuronów. Jeżeli uczeń przestaje grać, populacja neuronów zostaje utracona.

Nauka języka obcego w późniejszym wieku

Z wiekiem a zwłaszcza po 55 roku życia neurony obumierają we wszystkich częściach mózgu. Utrata neuronów w hipokampie i w ciele migdałowatym może prowadzić do dużych problemów z pamięcią. Powodem obumierania neuronów może być słabsze ukrwienie i słaby dopływ tlenu do mózgu. Można jednak zapobiec tym procesom. Dzisiaj wiadomo, że w zaawansowanym wieku mogą powstawać nowe neurony tylko wówczas kiedy utrzymujemy mózg w aktywności, kiedy go trenujemy. Większy dopływ tlenu mogą zapewnić ćwiczenia fizyczne. Nauka języka to świetny jogging dla mózgu. Oprócz tego badania pokazują, że dwujęzyczność utrzymuje mózg dłużej młodym. Uczenie się języka w późniejszym wieku może opóźnić demencję starczą. Proces starzenia oddziałuje na mózg, ciało i psychikę, jednakże istnieją jeszcze inne czynniki, które mają większy wpływ w procesie uczenia się języka niż wiek. Należą do nich motywacja, poziom wykształcenia i liczba języków, które opanowaliśmy w ciągu całego naszego życia. Oczywistym jest, że 80-latek, który zawsze się uczył może przyswajać wiedzę lepiej od 30 latka, któremu brak motywacji i który nic w tym kierunku nie robił od 18 roku życia. Tym, którzy nauczyli się jednego języka obcego, z nauką drugiego pójdzie zdecydowanie łatwiej, ponieważ opanowali już strategie i metody, które pomogą im w opanowaniu kolejnego. Innym czynnikiem, który powoduje, że nasz mózg się wyłącza jest stres. Dlatego zajęcia dla osób starszych powinny być dobrze ustrukturyzowane. Powinny też zapewniać im poczucie bezpieczeństwa i nie doprowadzać do wydzielania przez organizm hormonów stresu, adrenaliny czy kortyzolu. Presja czasu i zbyt dużo różnorodnych treści może doprowadzić do takiej niekomfortowej sytuacji. Zbyt częste poprawianie błędów może również spotęgować wydzielanie się hormonów stresu. Dlatego tak ważne jest tu empatyczne podejście nauczyciela do tego problemu. Jednym słowem miła atmosfera na zajęciach jest bardzo ważna i samopoczucie ucznia ma wpływ na skuteczne przyswajanie serwowanej mu wiedzy. Reasumując, na naukę nigdy nie jest za późno. Tak jak trenujemy ciało, tak również trenujemy nasz mózg a nauka języka obcego jest świetnym sposobem na to aby pozostawał on zawsze w dobrej kondycji.

Źródła:

https://files.adulteducation.at/uploads/brigitte_e/MEHRSPRACHIG_statt_EINSILBIG.pdf

https://www.muscle-zone.pl/blog/uklad-nerwowy-i-neuroprzekazniki/